Een vlaggenincident in Roermond

Het Nederlandsch Gymnastiek Verbond (NGV) organiseerde in de 19e eeuw met regelmaat grote openbare voorstellingen om de turn- en de schermsport te promoten. De XII-de uitvoering van dit evenement werd in 1882 in Roermond georganiseerd. Het sportfestijn vond plaats van zaterdag 29 juli ten met maandag 31 juli. De organisatie lag in handen van de Roermondse Scherm- en Gymnastiek Verenigingen For-Ever-Friends (opgericht eind 1874) en Concordia (opgericht 1875).(1) Er namen 400 sporters van maar liefst 43 binnen- en buitenlandse verenigingen deel. Daarnaast verleenden diverse muziekgezelschappen hun medewerking.
Blijkens de loftuitingen in de kranten en tijdschriften had de organisatie de uitvoering en festiviteiten uitstekend geregeld. Er was overal aan gedacht: een feestgids, veel reclame in de kranten, de opvang van turners en belangstellenden en de notabelen, een fakkeloptocht, muziekuitvoeringen, een gezelschap café-chantant (2) dames uit Antwerpen, volksfeesten en een “Bal Champêtre”.(3) Het NGV was een en al lofzang; de verslaggever vatte het gebeuren als volgt samen: ‘Bij ons vertrek uit Roermond waren wij vervuld van de gulle hartelijkheid, de vaderlandsliefde en de gemoedelijkheid zijner burgerij; dat het XII-de Bondsfeest door aller samenwerking op de meest schitterende wijze geslaagd mag heeten en de schoonste, harmonie door geen enkelen wanklank verstoord werd.’ (4)
Maar er waren wel degelijk wanklanken. De vrijzinnige, d.w.z. niet aan een bepaalde ideologie gebonden, krant Het nieuws van den dag: kleine courant berichtte: ‘Het was een schaduwzijde dat de vlag, die eerst werd uitgestoken van den Christoffeltoren, later werd ingehaald, men zegt ten gevolge van het optreden van een café-chantant, in het feestlokaal zaterdagnacht (…).’ (5)
De lokale liberale krant De Volksvriend was achteraf zeer lovend over het gehele spektakel. Een bont geheel van vlaggen door de gehele stad - ook de Belgische en Duitsche vlag- ,grootse prestaties en feesten en nauwelijks incidenten. Een visitekaartje voor de stad. Ofwel “Hulde”. (6)
Maar voordien was de krant kennelijk in scherpe bewoordingen ingegaan op het verwijderen van de Nederlandse driekleur van de kathedraal. Waarom? had De Volksvriend zich afgevraagd, de kerk was toch ook een openbaar gebouw! De suggestie was gewekt dat de organisatie van het sportevenement en het gemeentebestuur weer naar de pijpen van de katholieke klerikalen hadden gedanst.(7) Het nieuws van den dag bracht de boodschap dus nog vrij neutraal.
De Maas- en Roerbode reageerde verbolgen op de verwijten die waren gemaakt betreffende het “op verzoek” van bisschop Paredis verwijderen van de Nederlandse driekleur van de Sint Christophorus-kathedraal. Niets ten nadele van het NGV of de deelnemende verenigingen, betoogde de Maas- en Roerbode, maar hoe konden zij een dergelijk evenement op een zondag organiseren en een groep vrouwen voor een liederlijk en zedeloos caféchantant uitnodigen? Hiermee hadden ze de bisschop in diskrediet gebracht, zodat deze wel moest handelen. De krant concludeerde dat een dergelijk evenement geen feest- maar een rouwvlag verdiende! (8)

De Volksvriend strooide daarop nog meer zout in de katholieke wond. Ze betoogde dat de leden van de gemeenteraad een eed op de grondwet afgelegd en hopelijk geen gewillige hondjes van de geestelijken waren. Over de reactie van de Maas- en Roerbode schreven de liberalen: ‘(…) dat gebas en gekras is het zuiverste bewijs dat de Volksvriend een wonde plek heeft aangeroerd’. (9)
De Volksvriend en de katholieke De Maas-en Roerbode lagen wel vaker overhoop maar deze keer was de toonzetting zeer scherp.
Een groot sportief succes en sport zorgde voor de verbroedering van 400 atleten en tal van Roermondse burgers. Het waren buitenstaanders, de katholieke kerk en de liberale en katholieke pers, die met hun pennenstrijd om een lap stof voor een smetvlek zorgden. Zij maakten duidelijk dat ook in het prille begin sport politiek gevoelig lag.

Martin Janssen

Noten:
1. Gemeente Archief Roermond (GAR), bibliotheek, R 1 * XIIe Openbare Uitvoering van het Nederlandsch Gymnastiek Verbond te Roermond 1882, 1882, pag 23. Digitaal bereikbaar via https://proxy.archieven.nl/103/3141DDC1AAE54442B06C80FDD2B676BB
De Feest-commissie heeft zich als volgt geconstitueerd:
Mr. H. J. Brouwers, (Burgemeester en Lid der 2e Kamer) ere-yoorzitter; Jhr. Mr. L. F. H. Michiels van Kessenich, (Distr. Schoolopziener) voorzitter; Mr. L. J. Geradts, onder-voorzitter; P. Jos. Severijns, secretaris; Oscar Claus, penningmeester; Fr. Andriessens, (wethouder); J. Corsten, (gemeenteraadslid);
Luitenant Kolonel G. G. A. Schwartz; Kapitein H. van Gelsdorp; Mr. A. J. B. Stoffels, (Dir. Rijks H. B. S.).
J. A. E. Musquetier, (Ingenieur v.d. Waterstaat); F. Baron de Negri; J. Telders; Burggraaf E. van Afferden;
René Schmitz; Henri Bloemen ;H. D. van der Maas, directeur der Uitvoering Gymnastiek; A. H. Th. Hermens, directeur voor het Schermen. Namens Bestuur NGV Ch. F. Kok, secretaris.
2. Een café chantant was een terrasje waar kleine groepen van uitvoerende kunstenaars populaire muziek uitvoerden voor het publiek. Het muziekgenre was over het algemeen luchtig, soms gewaagd en zelfs grof, maar in tegenstelling tot cabaret niet in het bijzonder politiek of confronterend. Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Caf%C3%A9_chantant. Geraadpleegd 16-09-2025.
3. Dansfeest in de open lucht. Bron: https://www.ensie.nl/betekenis/bal-champetre . Geraadpleegd 16-09-2025.
4. De turnvriend; tijdschrift gewijd aan de lichamelijke opvoeding des volks-orgaan van het Nederlandsch Gymnastiek Verbond, jrg 2, 1882, no. 17, 01-09-1882, pagina 217-227: “XIIe Openbare Uitvoering van het Nederlandsch-Gymnastiek Verbond te Roermond op 29,30 en 31 juli 1882”. Redactie J.J. Wopkes JZ. Digitaal te benaderen via Delpher: https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKNGU01:001306018:00005
5. “XIIe Openbare Uitvoering van het Nederlandsch-Gymnastiek Verbond te Roermond”, Het nieuws van den dag: kleine courant, 2 augustus 1882, 2e blad, 1-2.
Digitaal te benaderen via Delpher: https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010272295:mpeg21:a0005
6. De turnvriend; tijdschrift gewijd aan de lichamelijke opvoeding des volks-orgaan van het Nederlandsch Gymnastiek Verbond, jrg 2, 1882, no. 17, 01-09-1882, pagina 228: “Opmerkingen, Berichten en Mededeelingen: bericht nav artikel van De Volksvriend” . Redactie J.J. Wopkes JZ.
Digitaal te benaderen via Delpher: https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKNGU01:001306018:00016
-X-Cago Krantenarchief Roermond; De Volksvriend, 5 augustus 1882,: XIIe Openbare Uitvoering van het Nederl. Gymn. Verbond te Roermond; downloads VOV-18820805-1004 en 2001 dd 18-12-2024.. GAR heeft haar contract opgezegd en de content is door X-Cago verwijderd. GAR heeft zelf geen digitale toegang tot de Volksvriend 1881-1893
7. De mening van De Volksvriend over de verwijdering van de vlag is een interpretatie van de krantartikelen van zowel de Volksvriend als de Maas-en Roerbode van 5 en 12 augustus 1882.
8. GAR; Maas-en Roerbode, 5 augustus 1882, pagina 1; “De vlag op den St. Christophorus-toren”. Digitaal te benaderen via https://www.archieven.nl/mi/103/?mivast=103&mizig=91&miadt=103&miaet=14&micode=MAR_1882&minr=1859303&miview=ldt.
De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad, pagina 1-2 onder “Binnenland”. Het blad resumeerde en verdedigde in felle bewoordingen het standpunt van de Maas-en Roerbode. Digitaal te benaderen via Delpher: https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010272295:mpeg21:p001
9. X-Cago Krantenarchief Roermond; De Volksvriend, 12 augustus 1882, “Ons antwoord”. Download VOV-18820812-1003 dd 18-12-2024.